شخصیت سازی (چهره)

1- (نمكي) :

دختري از خانوادة مرفه در زمان گذشته. استفاده كردن از حالتهاي مختلف چشم‌هاي ريز و شيطون براي نشان دادن شيطنت بيشتر و حالتهاي ابروهايش نشانگر احساسات دروني است : مانند : شادي،غم، زندگي، اندوه، تعجب و زيركي است همچنين موهاي فرفري نمايانگر جذابيت و جنسيت اوست.

تزيين نه فقط در دنياي بچه‌ها بلكه در دنياي بزرگترها، اشاره به زيبا پسندي آنها دارد. مثل (گل سركوچولو در بالاي سر نمكي كه به زيبايي موهاي او كمك كرده است يا فورم گوشواره‌ها كه با حالتهاي او هماهنگ است.

طبق نظرية روانشناس و فيلسوف غربي كانت و شوپنهار كه زيبايي را به چهار دسته تقسيم مي‌كند. عبارتند از :

• زيبايي از لحاظ كيفيت = چيزي است كه به موجب خرسندي انسان مي‌گردد و هيچ نفع مادي هم در آن نيست مثل : زيبايي گل
• زيبايي از لحاظ كيفيت = چيزي است كه به موجب خرسندي همگان مي‌گردد. بدين معني كه وقتي كسي چيزي را زيبا دانست، انتظار دارد ديگران نيز آن را زيبا بدانند.
• از لحاظ نسبيت = زيبايي چيزي است كه در اجزاي آن تناسب و هماهنگي وجود داشته باشد.
• از لحاظ جهت = چيزي است كه موجب خرسندي ضروري است يعني كسي كه چيزي را زيبا دانست ديگران را هم ملزم مي‌داند كه آن را زيبا بدانند.

همچنين اين فيلسوف و روانشناسان معتقد است كه زيبايي صفتي است كه موجب مي‌شود دارندة آن قطع نظر از فوايد و منافعش خوشايند گردد و در انسان سير شهودي غير ارادي و حالتي خوش، دور از نفع و سود برانگيزد. [1]

2- (عروسك نمكي) :

صميمي و مهربان است، اندامش راحتي حمل و نقل او را مي‌رساند پيچش موي او همخواني با موهاي صاحبش دارد. براي ايجاد يك حس مشترك بين نمكي و عروسكش اندام عروسك طوري طراحي شده است كه به نظر بيايد مادر نمكي براي او دوخته است.

3- (غول) :

توضيحي راجع به غول : اين موجود افسانه‌اي مانند شخصيت‌هاي پري دريايي يا ديو 2 سر و يا خوش آشام و ... است. ما از موجودات تخيلي به اين دليل استفاده مي‌كنيم كه موجوداتي ناشناخته‌اند. پس غول ما هم در اين داستان از اين قاعده مستثني نيست و مي‌توانيم افسانه‌هايي از آنها درست كنيم.

چهرة غول : داراي دندانهاي تيز و شكمي برجسته است. چنگالهاي زشت و وحشتناك و شاخش حاكي از قدرتمندي و همچنين وسيلة دفاعي اوست. بيني او با سوراخهاي غير طبيعي و ابروهايش خشن طراحي شده است (براي ايجاد تنفر بيشتر)‌ دهان گشاد او نشانگر آن است كه او همه چيز را درسته و بدون جويدن مي‌بلعد.با اين اوصاف هيبت بد قواره و بد فورم غول نشانگر اين است كه او با همت است زيرا براي خوردن غذا حاضر است حتي غذاي خود را به دوش بكشد. او غولي است خوش خور و خوش اشتها زورگ و تن پرور و پرو و اندامش عاري از زيبايي و تناسب است.

4- (مادر نمكي) :

مادري مهربان و دل نگران از بابت بيماري فرزندش و همينطور تنها ماندن نمكي در خانه.

5- (پدر نمكي) :

شخصيتي با ذوق و با اعتماد به نفس داراي موهاي صاف و يكدست با سبيلي كم پشت كه اشاره به اين نكته دارد نمكي بابايي نسبتاً جواني دارد.

طراحي لباس ــــ لباسهايي كه هم جلوة امروزي دارد و هم گذشته را. در صورتي كه طرح و تزئينات خانه مدل قديمي را داراست.

1) لباس نمكي ـــ فورم لباس نمكي مطابق با شخصيت شاد و شيطون و جذاب و زبر و زرنگ او در نظر گرفته شده است.

دايره‌هاي زرد رنگ روي لباسش مانند توپ‌هايي است كه نشانگر علاقه بچه‌ها به توپ و چيزهاي گرد است. دمپايي در پاي نمكي در زمستان براي اين است كه او در هنگام دزديده شدن سخت غافلگير شده است و فرصت تعويض لباس به او داده نشده است.

2) لباس عروسك ـــ عروسك نمكي و لباس سادة او را مادر نمكي دوخته است.

3) لباس غول ـــ‌ لباس راحتي غول نمايانگر قدرت بدني است يعني دماي بالاي بدن براي جلوگيري از بيماري در برابر سرما و گرماست.

4) لباس مادر ـــ بيانگر حجت و حياي اوست و هماهنگي رنگي دارد يعني صورتي كم رنگ بر روي رنگ سرد يعني ؟ كم رنگ است.

5) لباس پدر ـــ در پلان اول متوجه مي‌شويم كه او بسيار مرتب و منظم و منظبت است و لبخند همراه او صفت خانواده دوست بودن او را مي‌رساند.

در پلان آخر لباسش با فصل سال هماهنگي دارد و حضور آرامي دارد. فورم و ظاهر لباس نمايانگر اين است كه به خانواده آرامش مي‌دهد.

(نماي پلان)

نماي (اول) :

فضا كاملاً به دو قسمت تقسيم شده است فضاي كف و فضاي اطراف (ديوارها)‌ براي ايجاد تعادل و توازن در گوشه راست خانه با گوشه چپ آن از كمد و در ورودي اتاق استفاده شده است براي از بين بردن سنگيني يك طرفه در قسمت چوب لباسي و پدر در قسمت راست متقابلاً و كمد و گلدان طراحي شدند.

فرش نيز روي زمينه به صورت متمركز و در وسط قرار گرفت. اين پلان داراي تركيب بندي غير متمركز است. در اين پلان از فورم ساختاري مربع، مستطيل، مكعب مربع استفاده شد. استفاده از رنگ‌هاي تيره در اين داستان كمك مي‌كند تا جلوة خانه قديمي نشان داده شود. قاليچه‌اي با طرح سنتي و وجود لباس بر روي چوب لباسي نماي اتاق را طبيعيي تر نشان مي‌دهد.

نماي (دوم) :

پنجره با طاقچه و پشتي و راديو حركت دواري (تركيب دايره‌اي) ايجاد كرده است. علاوه بر اينكه هنگام نگاه كردن چشم در حال حركت است و مي‌گردد بلكه متوجه فضاي كاملاً بسته اتاق نيز مي‌شويم.

وجود دو گلاب پاش در كنار آينه هم حالت قرينه به اثر داده است و هم به حفظ تعادل و توازن اثر مي‌افزايد، علاوه بر اينكه بايد افزود آينه با حالت متمركز به ايجاد اين جلوه كمك مي‌كند.

طرح بته جقه بر روي پارچة ‌طاقچه از فضاي خالي پارچه مي‌كاهد و به ظرافت اثر مي‌افزايد. راديويي كه در اين پلان به صورت سه بعدي (طول و عرض به همراه ارتفاع يا عمق) قرار گرفته است تا براي لحظاتي زاوية ديد ناظر را عوض كند. ديد ناظر براي عروسك از سمت چپ يا بالا مي‌تواند باشد در صورتي كه ديد ناظر براي نمكي از سمت راست يا به صورت مستقيم است.

براي ايجاد ميز راديو از پرسپكتيو يك نقطه‌اي استفاده كرده‌ام.و براي ايجاد فرش زمينة اتاق از پرسپكتيو و نقطه‌اي استفاده شده است. فضاي بستة اتاق ارتباطش با حجم‌هايي است كه در آن وجود دارد. مثل (پشتي نمكي،پشتي عروسك، راديو و ميز آن، طاقچه) پروانه پشت پنجره علائم آمدن بهار را نشان مي‌دهد و در فضاي سبك پشت پنجره در جاي نسبتاً گوشه قرار گرفته است.

نماي (سوم) :‌

كاربرد سطح در اين اثر به خوبي نمايان است (به جز قسمت ايوان و پله‌ها كه به پرسپكتيو رفته‌اند)‌ خطوط عمودي ايوان كه پاي غول روي آن است نشانگر تزلزل و شكست اوست.

همانطور كه مي‌دانيم معماري از لحاظ بعدي وجه مشتركي با مجسه سازي دارد.من براي ايجاد شكل واقعي و ملموس براي كودكان نماي ساختمان را دو بعدي طراحي كردم.ريتم در قسمت درهاي ورودي خانه وجود دارد همينطور در طرح‌هاي مثلثي تكرار شده است و فواصل اين اشكال مثلثي به طور قرينه وار نيز قرار گرفته‌اند. در قسمت پايين خانه يعني در طبقه اول از تركيب قرينه‌اي (متقارن) استفاده نشده است.

همانطور كه مي‌دانيم ارتباط اندام‌ها با محل استقرار آنها در صحفه عامل مهمي در ايجاد پويايي و تحرك و در عين حال توازن در طراحي است بنابراين همةاين قسمت‌ها با حركت نيم رخ غول حركت مي‌كنند و ديد ناظر را از تماشاي صحفة يكنواخت راحت مي‌كند.

در قسمت طرح‌هاي مثلثي هماهنگي و وحدت ديده مي‌شود.پله‌ها و باغچه و ايوان داراي تركيب افقي هستند.وجود برفها در اين قسمت ريتم آرامي را ايجاد كرده است كه حس مي‌كنيم بدون در نظر گرفتن شخصيت‌ها و با در نظر گرفتن درخت سمت چپ و برفهاي جمع شدة روي آن محيطي آرام و متعادل و فضايي رؤيايي ايجاد شده است.درخت سمت چپ براي پر كردن فضاي خالي است.

نماي (چهارم) :

• تركيب غير متقارن دارد.
• استفاده از پرسپكتيو يك نقطه‌اي براي صندوقچه
• عدم تناسب در گل‌ها و گلدان كه موجب زيبايي آن شده است.
• نماي پرده در اين پلان به شلوغي فضا كمك كرده است و حريمي را ايجاد مي‌كند.
• استفاده از ريتم دايره‌اي در پرده.

نماي (پنجم) :

وجود بافت در فرش بر خشونت ايجاد شده در محيط مي افزايد و فضاي غير متعادل ايجاد مي كند كه با روحية شخصيت هاي داستان هماهنگي كامل دارد هر گونه فضايي به شناخت درك و حساسيت ما است يعني يك رابطة مستقيم بين حواس ما و فضا وجود دارد .بافت تار و پود اجسام را مي آفريند و كيفيت آن بر حس لامسه ما اثر مي گذارد در اين بافت اندكي تابش نور واضح است .

نماي (ششم):

ژرف نمايي با استفاده از تغيير شكل خطوط و تغيير رنگ همين طور در زمينه برف سمت راست پلان با زمينه كوه در سمت چپ اختلاف اندازه و قطر خط را مي بينم كه بيانگر حركت و ژرف نمايي است هم چنين ايجاد كمي فضاي عميق در وسط كادر است كه رابطة مستقيم با زمان و مكان عمل انجام شده دارد .حركت و تغيير اندازه در قسمتهاي مختلف باعث شده در روي سطح دو بعدي ژرف نمايي ايجاد شود . اين ژرف نمايي از قسمت خانة انتهاي كادر شروع مي شود درخت و كوه وجودشان به اين ژرف نمايي كمك مي كند .وجود خورشيد در بالاي كوه تعادل صفحه را حفظ مي كند .

نماي(هفتم ):

تركيبي غير متقارن و غير متمركز بين غول و نمكي هماهنگي حالة خورشيدي با حالت حبابهاي آب ايجاد حس حركت و به دور از يكنواختي است درياچة پشت كوه فضايي كاملاً باز ايجاد مي كند .

كوههايي كه به نظر مي آيند از غول كوچكترند .هم در پلان هفت و هم در پلان هشت اين نقطة مشترك ديده مي شود و نشانه گر عدم تناسب و زيبايي است . براي حس تعادل محدودة دو طرف غول كوه معين شده است .استفاده از 2 نماي مختلف : ( دو زاويه ديد مختلف ولي در عين حال مستقيم )1)نماي نهان(جلو) قسمتي كه نمكي فعالانه كيسه را پر از سنگ و خار مي كند . 2) نماي آشكار (عقب) قسمتي كه غول مشغول آب خوردن است .

نماي (هشتم) :

ژرف نمايي با استفاده از تيرگي كوه و روشني آسمانفضا در اين پلان به صورت سنگين بيان شده است .ژرف نمايي مقامي در اين اثر مشخص است زيرا در اين جا غول كوچكتر از كوه ها نمايان شده است پس مقام او كم شده است .نقطة ديد از بالاست (اين قسمت نقطه اوج داستان است كه تمام نقشه هاي غول نقش بر آب مي شود ).

نماي (نهم):

سه زاوية ديد وجود دارد .

• ديد ناظر از روبه رو ( نمكي و مادرش )
• ديد ناظر از پايين (نمكي )
• ديد ناظر از بالا ( پدر نمكي و خواهرش )

تركيب بندي به صورت غير متمركز است . شخصيت ها در نقطة مشخص و ثابتي نيستند . استفاده از قضاد روشني و تاريكي كه در قسمت هاي قبل در طراحي كوه هات ديديم و همچنين خطوط كلفت و نازك در اين پلان نيز ديده مي شود .

نماي (دهم):

فضاي خالي شخصيت اصلي داستان را نقطة تمركز قرار داده است پنجره پشت نمكي اشاره به بازگشت او به خانه را دارد .نقطة تلاقي خورشيد و پنجره حس تمركز و تعادل پنهان را مي سازد . خورشيد و عروسك وجود تعادل در صفحه را هماهنگ مي كنند .ممكن است بعضي قسمت ها به صورت الهام و ايده در پلان ها طراحي شده باشند كه هيچ دليلي براي اثبات وجود آنها از طريق علمي نداشته باشم همان طور كه مي دانيم نيمي از كار به صورت سليقه و ذوقي است و به شناخت علمي بستگي ندارد همانطور كه بسياري از مردم عادي كه از هنر سر رشته اي ندارند اما براي خود و اطرافيان نشان از ذوق و سليقة زيبا و همه پسند برخوردار باشند .

نتیجه  :

تجربة شيريني كه از اين كار داشتم من را بر اين امر استوار كرد كه تنوع بيشتري در مدل لباسها و تنوع رنگي بيشتري در فضاي كار بد هم يعني در هر پلان رنگ و فورم لباسها عوض شود و يا در هر فضا وسيله هاي بيشتري جاي دهم و از سفبد خواني در قسمتهايي حجيم تر و بزرگتر استفاده كنم .

حال زمان آن رسيده كه پيش برويم و خلق كنيم .همانطور كه مي دانيم فرد خلاق چشمي جستجوگر،تيز بين زيرك ظريف و حساس دارد . مجموعة اين ويژگي ها را مي توان از طريق تمرين تجربه و هدايت اساتيد عزيز و مهربان و دلسوز تحصيل نمود .

چهار عامل انگيزه ،اراده و تلاش فردي دانشجو و هدايتي كه از سوي اساتيد صورت مي گيرد مي تواند هنر جو را در اين مسير ياري كند .افزون بر اين براي احاطه به زبان تصويري بايد ذهني خلاق نكته سنج تحليل گر و نيز ساختاري كه قادر باشد عوامل را در ذات خود ضبط نموده و به موقع نياز و به هنگام تركيب بندي از آن سود برد كه از مهمترين نيازهاي آفرينش اثر است .

تصويرگر بايد فردي پويا و مطالعه گر در زمينه هاي گوناگون از جمله روانشناسي كودك و.... را داشته باشد .و همينطور فعال از لحاظ باز آفريني باشد يعني در عملش آنچه در ذهن خلاق او در گذر است پرورش دهد .مشوق شدن دانشجو به كپي عيني از شخصيت هاي تكراري و فونت ها و المانهاي كه هم اكنون سنتي و قديمي شده اند يا نقليه از آثار بزرگان هنر را رشد فكر و نيروي ابتكار او را مسدود مي كند .

آنها بايد اعتماد به نفس داشته باشند و درون خود را خوب بشناسند خودشان سبك ايجاد كنند اصول هنر را به صورت فني از اساتيد ياد بگيرند و بيافرينند .در آخر اينكه بايد به همة جوانهاي ايراني فرصت داد .

مطمئناً جوانان مي توانند زيرا (جوون فكرش فعاله )طبق فرمايش رهبر محبوب انقلاب اسلامي (قدس سره الشريف) :كه مي فرمايند: ( دشمنان بخواهند كشوري را مغلوب كنند روحية اعتماد به نفس او را مي گيرند .)همانطور كه مي دانيم تجربه بهتر از علم است پس با تجارب بيشتر كارهايي با ارزش و قوي ارائه خواهيم داد طبق فرمايش امام علي (ع).

چكه :

امروزه به هر جا نگاه مي كنيم متوجه مي شويم كه تصوير همه جا وجود دارد نقش مهمي در ارتباط انسان ها در دورة غار نشيني و هم در دورة تمدن شهري دارد .

براي درك ميان انسانها و تشخيص مليت و فرهنگ تصوير سازي ايجاد شد البته به صورت پيشرفته و مدن .

تكنيك هايي كه در اين زمينه به كار گرفته مي شود بايد خلاقانه و زيبا باشد .

تكنيكي كه در اين پروژه به كار رفته است گراش است و اين كتاب براي گروه سني الف وب طراحي شده است .

حالاست كه بايدذ بگوييم .چشم ها را بايد شست زيرا اين( تصوير سازي) همان تصوير سازي حقيقي است كه امروز در ايران با كمي جرأت مي گويم نبود و نيست و حتي با جرأت بيشتر مي گويم يك تصوير ساز واقعي و كامل در ايران نداريم و اگر هم داريم هنوز مجال جولان نيافته است .يد

[1] - دادبه، اصغر. كليات فلسفه. (تهران : اننشارات دانشگاه پيام نور، 1385. ص 216

توسط رضا کاویانی

خطوط در نقاشی کودکان

خطوط در نقاشی کودکان

خطوط نازک و هماهنگ در نقاشی نشان دهنده سازگاری کودک است. خطوط کوچک و فشرده نشانه ی ناراحتی درونی کودک است خطوط مارپیچ نشانه ی پرخاشگری در کودک است . خطوط نازک و ملایم احساسات عاطفی کودک را می رساند . خطوط کوتاه خجالتی بودن و خطوط کمرنگ کمبود جوش و خروش را می رساند.

اگر در صفحه نقاشی بیشتر از نصف صفحه خالی بماند و نقاشی کوچک باشد نشانه ی اعتماد به نفس پایین کودک است . اگر کودک مرتب نقاشی کند و پاک کند نشانه­ی ترس و اضطراب درونیست.

در مورد نقاشی خانه اگر در و پنجره ای برای خانه نکشد نشانه ی وابستگی شدید به مادر است بهترین نقاشی که نشانه ی روان سالم در کودک است کشیدن خانه با دود کش و پنجره و در و پرده و آنتن است. خورشید در نقاشی کودک نماد پدر است. خورشید با چشم و ابرو رابطه وی خوب با پدر را می رساند و خورشید سیاه تیرگی رابطه با پدر را می رساند.

اگر کودک آدمکی را نقاشی کند:

سر بزرگتر از بدن ناسازگاری کودک را می رساند .سر به تنهایی بدون بدن اضطراب را می رساند. سر کوچک با تن بزرگ نشان دهنده ی دروغگو بودن کودک است.بچه های بامشکل وسواس برای آدمکها انگشت نمی گذارند.

در نقاشی کودکان زمین نماد ثبات، آسمان نماد همت و پاکی، ماه و ستاره نماد خلا و نیستی، ماشین نماد قدرت، گل نماد مسائل جنسیت خصوصا گل رنگی!، ابر نماد پنهان کاری، تپه نماد وابستگی به سینه مادر وکوه نماد استقامت است.

 ۱- خورشید و ماه

در اغلب نقاشی های کودکان، خورشید دیده می شود. خورشید نشانه ی امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به قول روانشناسان خورشید به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک و پدر خوب است کودک خورشید را در حال درخشیدن می کشد. وقتی رابطه ی آن دو مطلوب نیست کودک خورشید را در پشت کوه ناپدید می کنند .ترس کودک از پدر به رنگ قرمز تند و یا سیاه در نقاشی دیده می شود. البته با یک نقاشی ما به قضاوت نمی پردازیم بلکه پردازیم باید چندین نقاشی کودک را بررسی کرد چندین.ماه نشانه ی نیستی است.  اغلب کودکان ماه را کنار قبر و قبرستان می کشند .کودکان در نقاشی خود ماه را بامرگ معنی می بخشند.

۲- آسمان و زمین

آسمان به معنی الهام و پاکی است .ولی زمین به معنی ثبات و امنیت می باشد .کودکان خیلی کوچک هیچ وقت خطی برای نشان دادن زمین ترسیم نمی کنند، ولی در سن پنج یا شش سالگی که آغاز به درک دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند .

۳- اتومبیل

در جامعه ی امروزی ماشین نشان قدرت است، به همین دلیل در نقاشی های کودکان مخصوصا پسر بچه ها ماشین زیاد دیده می شود .وقتی یکی از اعضای خانواده که اغلب پدر و گاهی خود کودک است، رانندگی می کنند، از دیدگاه برون افکنی اهمیت پیدا می کند. بیشتر نوجوانان به بهانه ی اینکه کشیدن تصویر آدم حوصله شان را در سر می برد یا سخت است، از کشیدن شکل آدم خودداری میکنند اما به اعتقاد پژوهشگران ترجیح دادن کشیدن ماشین در این دوره به خود به خود نشان دهنده ی وابسته بودن شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است البته این مسائل بستگی به سن، فرهنگ و عوامل ذهنی و... نوجوان دارد.

۴- حیوانات

اگر در نقاشی کودک شما تصاویر حیوانات دیده می شود، ممکن است دلایل مختلفی وجود داشته باشد که شما صحبت کردن با کودک پی به آن می برید. کودکی که در روستا زندگی می کند و یا حیوانات خانگی دارد و یا عاشق حیوانات باشد و یا زیاد به باغ وحش برود طبیعی است که حیوان بکشد.  پس فرهنگ و طرز زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است.

اگر کودک به نوعی با حیوانات رابطه نداشته باشد و حیوان برای او در دسترس نباشد تصویر حیوان در نقاشی او اهمیت خاصی پیدا می کند .گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده و جرات نکرده آن را ابراز کند در نقاشی و در قالب به حیوان نشان دهد .

مثلاکودکی است به دلیل اینکه دیشب در جایش خرابکاری کرده و سرزنش شده، احساس گناه کرده باشد و در نقاشی اش شکل حیوان خاصی را مثلا مارمولک بکشد.کشیدن حیوانات درنده نشانه ی فشارهای درونی مخفی اتاق کودک است.مثلا کودکی که نسبت به برادر کوچکتر تازه به دنیا آمده اش حسادت میکند، در نقاشی ممکن است گرگ بکشد که این نشان دهنده ی ترس و دلهره ی کودک از تازه وارد کوچولو است‌‌‌‌‌.

دوستان خوبم، توجه داشته باشید که در تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان که کاری بسیار ظریف و حساس چون یک کار تخصصی و تجربی است شما رای قطعی نمی دهید.کودک شما باید خودش به میل خودش موضوع نقاشی را انتخاب کند. شما نباید بالای سر او بنشینید و به او مداد رنگی به میل خودتان بدهید. او در نقاشی کردن باید آزادی کامل داشته باشد.در پایان نقاشی از کودک بخواهید که در مورد تصاویر کشیده شده برای شما حرف بزند. این گونه اطلاعات به شما در تجزیه و تحلیل نقاشی کودک کمک می کند. کودکان را به کشیدن تشویق کنید اما آنها را مجبور نکنید که همین الان برای شما نقاشی بکشند.

سر در آوردن از دنیای نقاشی بچه ها

بچه ها معمولا در یک سالگی قلم به دست می گیرند و با آن به کاغذ ضربه می زنند، بدون آن که بتوانند اثری روی کاغذ به جا بگذارند. کم کم حوالی ۱۸ تا ۲۰ ماهگی موفق به کشیدن خطوط می شوند و میل ذاتیشان به اثر گزاری و لذت بردن از کارهای خود ساخته، مهمترین عامل در بروز شکل گیری این خطوط است. آن خط خطی های اولیه به مرور زمان، معنا و مفهوم بیشتری پیدا می کنند و در حدود ۳ سالگی، دیگر خط نگاری کودک فقط برای لذت بردن حرکت با فشار مداد روی کاغذ نیست، بلکه او سعی می کند با ترسیم تصاویر، احساسات درونی اش را متناسب با تجربه های زندگی کوتاه مدتش بروز دهد.

ازپنج شش سالگی به بعد کودک قدرت و توجه بیشتری برای نظارت بر واقعیات بیرونی پیدا می کند و چون لغات یشتری آموخته، بهتر از قبل می تواند اختلاف را اشیارا با هم درک کند . او در این دوران، فقط جنبه هایی از اشیا را ترسیم می کند که خودش شناخته را،و آنچه در ظاهر می بیند ‌.بنابر این نقاشی در این دوران، ترسیمی است از چیزهایی که برایش مهمند.حتی اگر در واقعیت قابل رویت نباشند.

وقتی پای ارتباط نقاشی و خلاقیت بچه­ها به میان می­آید، علی محمد جزایری، مدرس آموزش هنر به کودکان می­گوید: منحنی خلاقیت تا ۹ سالگی سیر صعودی دارد و بعد از آن، سیر نزولی. او انضباط حاکم بر مدرسه، فرآیند بلوغ بچه ها، توجه به جنس مخالف و یادگیری روشهای جدید برای بروز احساسات و ذهنیات را از مهمترین دلایل کاهش منحنی خلاقیت کودکان بیان می کند و می گوید: «به همین دلیل، نقاشی یک جوان هجده ساله از یک شی مانند درخت تا حدود زیادی شبیه آخرین نقاشی های او از همان شی در سن ۱۲تا ۱۳ سالگی است».

نقاشی بچه ها از محتوا تا عمق

همه نقاشی ها دارای عمق و محتوا هستند. محتوا همان موضوع نقاشی است که می توانند آدم، درخت و... باشد و عمق، آن مفهومی است که از نقاشی به ذهن می رسد؛ مثلا، یک آدم خوشحال یا غمگین یا عصبانی.

دکتر سهامی، فوق تخصص روانپزشکی اطفال، معتقد است تصویری که کودکان از خودشان میکشند، با تصویری که آنها از خودشان در ذهن دارند،ارتباط مستقیم دارد .او می گویید:» دختر بچه هایی که همیشه در خانواده، از آنها تعریف و تمجید می شود، معمولا تصویری خودشان را زیبا و بالباس های پفدار می کشند و این خیلی خوب است که بچه ها خودشان را دوست داشته باشند، نقاشی کودکان برای روانپزشکان اطفال آن قدر مهم است که گاهی آنها از همین نقاشی ها به عنوان یکی تست تشخیصی استفاده می کنند.

دکتر سهامی در خصوص این تست می گویید : «ما معمولابا نقاشی، یک شکل نیمه کاره می کشیم و از کودک می خواهیم آن را ادامه بدهد؛ بچه هایی که آن را خوب و قشنگ ادامه می­دهند و معمولاً بچه های خوشحال و شادی هستند ولی کودکانی که تبدیل به یک نقاشی زشت و ‍ترسناک می­کنند، معمولا از وحشت های مستقیم یا غیر مستقیم رنج می برند».

اصول تفسیر نقاشی کودکان روانشناسان معتقدند در تمام اجزای نقاشی کودکان، از رنگها گرفته تا خطوط و اندازه ها، رازی نهفته است. آن ها به عنوان مثال، دقت بیش از حد بچه ها را به هنگام نقاشی یا تلاش فوق العاده شان را برای اینکه هر چیزی سر جای خودش ترسیم شود، نشانه ای از استعداد ابتلا وسواس می دانند.

البته چیزی که قبل از تفسیر نقاشی های کوددکان باید در نظر گرفت، توجه به شرایط و امکانات در دسترس آنها است . نمی­شود از یک کودک با امکانات محدودتر و در شرایط دشوارتر همان انتظاری را داشت که از کودک دیگری با امکانات بیشتر و محدودیت های کمتر. اما به هر حال، اصول مشخصی در تفسیر نقاشی کودکان وجود دارد؛ مثلا گفته می شود که خطوط نقاشی کودک، به تنهایی و بدون وابستگی به محتوای اثر، می تواند بازتاب حالت های روحی و فکری او باشد؛ به نحوی که خطوط باز و بلند از راحتی و خوشحالی آنها حکایت می کند و در مقابل، خطوط فشرده و کوتاه حاکی از ضعف عصبی آنها است و خطوط کوتاه و ناپیوسته ای که احساس می شود کودک در کشیدن آنها دچار تردید شده یا از کشیدن آنها منع شده، نشانه خجالتی بودن او است.

فضای نقاشی هم یکی  از ارکان نقاشی است که نشان دهنده نحوه ارتباط و شیوه واکنش نشان دادن کودک به محیط اطراف است. بچه های خجالتی و کم رو که اعتماد به نفس پایین تری دارند، معمولا ترجیح می دهند در یک کاغذ کوچک یا در گوشه صفحه یادر قسمت محدودی از فضای صفحه نقاشی بکشند. کودکان غمگین و گوشه گیر معمولاً نقاشی های شان را متمایل به سمت کاغذ قرار می دهند، معمولا بر احساستان توجه و تمرکز بیشتری دارند. در بیشترموارد، اولین کسی که کودک در نقاشی هایش شکل او را می کشد، مهمترین فرد از لحاظ عشق و علاقه یا ترس و دلهره در زندگی است .بچه ها این شکل را با دقت زیاد و رعایت جزئیات بیشتری ترسیم می کنند و برعکس، کم اهمیت ترین فرد برای کودک، یا اصلا نقاشی نمی شود یا کوچکتر و دورتر از همه و یا کمترین جزئیات ممکن نقاشی می شود .اگر کودک، تصویر خودش را در نقاشی های خانوادگی نکشد، این امر نشانه عدم احساس راحتی او در خانواده است.

 دکتر سهامی درباره اهمیت توجه به جزئیاتی از قبیل می گوید: «چیزی که من در نقاشی کودکان به آن توجه میکنم، همین جزئات است ؛ چون جزئیات نشانه هوش است و بچه هایی که جزئیات را بهتر می کشد معمولا باهوشترند.

بچه ای که هر ۵ انگشت دست آدم را توی نقاشی هایش ترسیم می کند، بچه باهوشی است . باهوشها معمولا با دقت زیادی تمام اعضای بدن را می کشند و فراموش کردن برخی از اجزا شاید فقط از سر بی توجهی شان باشد اما اگر کودکی همیشه یک عضو یا یک مشخص را نکشید، این می تواند معنای خاصی داشته باشد».

دکتر سهامی توصیه می­کند که در دادن موضوع نقاشی به کودکان مان نیز از موضوعات کلی و ملموس استفاده کنیم: «مثلاً از آنها بخواهیم یک مزرعه خوشحال، یک محل خطرناک یا یک دنیای تمیز را نقاشی کنند.

مهمترین رکن در نقاشی کودک، خوشحالی است. بچه می تواند حتی یک کوسه را خوشحال بکشد. باید اجازه بدهیم بچه ها بدون محدودیت نقاشی بکشند و آموزش هایمان را به بعد از ۷ سالگی موکول کنیم ؛ چون تا قبل از این سن، بازی و نقاشی آزاد به مراتب بهتر و مفیدتر از هر آموزشی است». بزرگ نقاشان کوچک کپی کردن از نقاشی دیگران، مانع بروز خلاقیت کودکان می شود و تکرار این کار می تواند نشانه ضعف اعتماد به نفس کودک باشد .

اما در مقابله با چنین مواردی، و کنش شدید شدید و مستقیم والدین نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه باعث افزایش حساسیت و گرایش بیشتر کودک به این کار می شود.در چنین شرایطی بهتر است از یک مشاور یا کارشناس کمک خواست و البته نباید فراموش کرد که اصلا نیازی نیست بچه ها حتما خوب نقاشی بکشد یا در آینده یک نقاش ماهر و حرفه ای بشوند.

نقاشی برای کودکان صرفا ابزاری است برای بالا بردن کیفیت رشد روحی، عاطفی و فکری.

لابد قبول دارید که تربیت آدم های بزرگ به مراتب مهمتر است از تربیت نقاش های ماهر. نقاشی کودکان فقط بهانه ای است برای تربیت چنین آدم­هایی. اگرچه علاقه به نقاشی در همه کودکان وجود دارد و نقاشی نکشیدن یک بچه می­تواند نشانه ضعف او در برقراری با دیگران با بی علاقگی او به چنین ارتباطاتی باشد اما کمبود امکانات نقاشی، پافشاری والدین در نقاشی کشیدن کودکان با بی توجهی آنها به نقاشی کودک و به ویژه تمسخرشان می تواند زمینه های بی انگیزگی بچه ها را فراهم کند.

خط خطی هایشان را تشویق کنید برای افزایش خلاقیت آنها نیز منجر می­شود. کمترین تشویق بزرگترها معمولاً تعریف و تمجید شفاهی از نقاشی کودکان کودک است و نصب نقاشی آنها به دیوار اتاق نیز می تواند یکی از بزرگترین تشویق ها برای کودکان باشد. اگر می­خواهید انگیزه را در بچه هایتان بیشتر کنید، بهتر است خودتان هم با فرزندتان همراه شوید. یک کاغذ بردارید و بدون اینکه به کودکانشان دهید چه می کشید، با حالتی کودکانه سعی کنید در حال نقاشی کردن، حس کنجکاوی او را تحریک کنید و بعد از تمام شدن نقاشی، آن را به خود کودک و سایر اعضای خانواده نشان دهید و پیشاپیش از دیگران بخواهید به ماه یک در ها برابر نقاشیتان هیجانزده شوند.

ساعتی از روزهای تعطیل خودتان را به کار با رنگ و ترکیب آنها با هم (حتی رنگ های پلاستیک ساختمان) اختصاص بدهید و از کودک بخواهید در مورد نقاشی هایش برایتان توضیح بدهد. مطمئن باشید استفاده از این روش ها علاقه فرزندتان به نقاشی چند برابر خواهد شد. علی محمد جزایری، مدرس آموزش هنر به کودکان، معتقد است  نقاشی یک هنر اکتسابی است که نیاز به استعداد خاصی ندارد. او سرسختانه معتقد است که: «آنچه در هنرمند شدن افراد موثر است، آموزش خوب و محیط مناسب و امکانات کافی است نقش مربی به ویژه والدین در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است.

شرایط محیطی خوب، امکانات مناسب و تشویق به موقع، به خصوص در همان اولیه که کودک فقط خط خطی می­کند، می­تواند زمینه را برای شکوفایی استعداد این هنر مهیا کند. والدینی که به خط خطی بچه­هایشان بها می­دهند، فرزندانی به مراتب موفق­تر از دیگران خواهند داشت.

رنگها به صدا در می­آیند

 کارشناسان معتقدند تعداد رنگ­های به کار رفته در نقاشی کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. بچه­هایی که در زندگی با مشکلات بیشتری مواجه اند، بچه­های طلاق و بچه­هایی که به هر ترتیب، در زندگیشان شوک بدی به آن­ها وارد شده، معمولاً در نقاشی هایشان بیشتر از سه رنگ استفاده نمی­کنند و اغلب اوقات، یکی از این سه رنگ نیز بنفش است که علاقه کودکان به این رنگ، گویای اضطراب آنها است. در مقابل، بچه­ هایی که آسودگی بیشتری دارند، معمولاً بیشتر از پنج رنگ در نقاشی­هایشان استفاده می­کنند. برای بیشتر بچه­ها، نقاشی کشیدن به مثابه یک سرگرمی جذاب است و نتیجه نقاشی چندان مورد توجه شان نیست. به همین دلیل، به مربیان نیز توصیه می شود به روند نقاشی اهمیت بدهند و امکانات کافی را برای بچه فراهم کنند.

ضرورتی ندارد که انها حتما از رنگ های واقعی در نقاشی هایشان استفاده کنند، لزومی ندارد که همیشه برگها را سبز بکشند. بچه هایی که در زندگی با مشکلات بیشتری مواجه اند، معمولاً اثر رنگها را با فضای بیشتری روی کاغذ اعمال می کنند و بیشتر اوقات، نقاشیشان فقط خط خطی است.

سفارش نقاشی از روی عکس

توسط رضا کاویانی