در طول تاریخ نقاشی‌ها در فرمت‌های مختلفی کشیده شده‌اند. هریک از این فرمت‌ها مشخصات و کاربرد خاص خود را دارند و یکی از ابزارهای انتقال پیام محسوب می‌شوند. در این مطلب با فرمت‌های نقاشی متفاوتی که از زمان قدیم تا کنون برای نقاشی‌ها استفاده شده و همچنین نوع پیام آنها به اختصار توضیح داده شده است
مستطیل
فرمت مستطیلی با نام Quadro شناخته می‌شود که کلمه‌ای ایتالیایی و به معنی نقاشی، عکس و تصویر است. ساخت چارچوب و فضای این فرمت نسبتا آسان است و برای بیشتر سوژه‌ها انتخاب مناسبی محسوب می‌شود. به همین دلیل بیشتر مرسوم هستند.
استفاده از شکل مستطیلی برای نقاشی‌ها در دوره رنسانس و از زمانی که بوم به طور گسترده مورده استفاده قرار گرفت، رایج شد. ولی پیش از آن زمان اشکال دیگری نیز استفاده می‌شدند و تمام این شکل‌های متفاوت اهداف مشخصی داشتند و درانتقال پیام نقاشی نقش به سزایی داشتند
هر مستطیل دو محور تقارن دارد: افقی و عمودی. محور بلندتر جهت اصلی محسوب می‌شود. جهت نقاشی در بروز سوژه تاثیر زیادی دارد. یک درخت یا یک شخص ایستاده در نقاشی عمودی بلندتر به نظر می‌رسند و به همین ترتیب نقاشی افقی، خطوط افقی را مشخص‌تر نشان می‌دهد. نقاشی‌های مستطیل در جهت افقی بیشتر برای نقاشی مناظر استفاده می‌شود و مستطیل‌های عمودی برای طراحی پرتره مناسب هستند. نقاشی‌های مستطیلی می‌توانند نسبت طول به عرض متفاوتی داشته باشند. اما آنچه در همه آنها مشترک است این است که با دور شدن از مرکز مستطیل از اهمیت عناصر موجود در نقاشی کاسته می‌شود. به عبارتی سوژه اصلی در مرکز مستطیل قرار می‌گیرد.
مربع
مربع یک فرمت مستطیلی با مشخصات خاص است. طول و عرض آن برابر است و چهار محور تقارن دارد. به همین دلیل به عنوان یک فرمت جداگانه در نظر گرفته می‌شود. این فرمت به دو نوع ترکیب‌بندی متقارن اختصاص داده می‌شود:
عناصر تصویری در جهت محورهای عمودی، افقی و قطری باشند.
این عناصر حول مرکز مربع در چرخش باشند.
تندو (Tondo)
تندو یک شکل دایره ای و گرد دارد. کلمه تندو از لغت ایتالیایی rotondo گرفته شده است وگرچه این فرمت نقاشی از زمان یونانیان باستان وجود داشته است، اما در زمان رنسانس این نام روی این شکل از نقاشی نهاده شد. نقاشی تندواز آنجایی که هیچ نقطه آغاز و پایانی ندارد، به عنوان یک شکل کمال کیهانی با نقاطی داخل دایره که از مرکز به یک فاصله بودند، در نظر گرفته می‌شد. به طور طبیعی مرکز در فرمت تندو بسیار حائز اهمیت بود و نگاه بیننده را با آوردن سوژه به مرکز، به خود جذب می‌کرد. به همین دلیل فرمت تندو اثر هنری را بسیار بیشتر از فرمت مستطیلی از محیط اطرافش جدا می‌کرد. این جداسازی تندو را به یک انتخاب طبیعی برای نقاشی‌های مذهبی تبدیل می‌کند. جدایی آن از دنیا و عوام این فرمت را به بهترین شکل هندسی برای نقاشی حضرت مریم در تمام زمان‌ها تبدیل کرده است. همچنین این نقاشی بهترین انتخاب برای نمایش جاودانگی و ایده آل‌ها بود…
بیضی یا تندوی تخم مرغی (Ovato Tondo)
در حالی که هنرمندان رنسانس دایره و یا تندو را شکل کمال کیهانی در نظر می‌گرفتند، در دوره‌های بعد، مانند نقاشان مانریست و باروک بیضی را شکل کامل می‌دانستند. این شکل لزوما همان بیضی هندسی با اندازه‌های دقیق ریاضی نبود. بلکه بیشتر تخم مرغی شکل بود. درست مانند مستطیل، این بیضی می‌توانست افقی و یا عمودی باشد .
بیضی عمودی معمولا برای پرتره مورده استفاده قرار می‌گرفت. در این حالت یک هماهنگی طبیعی با شکل سر انسان به وجود می‌آید. بیضی افقی راهی برای جلب نظر بیننده و حرکت چشم او روی یک منحنی در تمام ترکیب بندی است. بوم‌های بیضی در اوایل قرن بیستم نیز محبوبیت زیادی داشتند.
فرمت مرکب
این فرمت نتیجه اتصال دو شکل و تشکیل یک شکل جدید است. شکل‌های تو در تو نوع دیگری از فرمت مرکب هستند. برخی از برجسته‌ترین شاهکارهای هنری در این فرمت کشیده شده‌اند. رایج‌ترین نوع این فرمت حالتی است که یک مستطیل در قسمت پایینی و یک دایره یابیضی در بالا قرار دارد.این ترکیب از زمان رم باستان نمایش گر ارتباط زمین و بهشت است.
نقاشی‌های محراب (Altarpiece Paintings)
نقاشی‌های محراب، نقاشی‌هایی مذهبی بودند که برای پشت محراب کلیسا طراحی می‌شدند. بیشتر اوقات این طراحی روی پنل‌های چوبی انجام می‌شد. این کار برش‌های ماهرانه و غیرمعمول را ممکن می‌ساخت.
مهم‌ترین آثار هنری مسیحیت در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ با این فرمت نقاشی شده‌اند.
نقاشی‌های محراب تنها در قرن پانزدهم رایج بودند. آنها با استفاده از رنگ روغن و یا رنگ تخم مرغی روی پنل‌های چوبی خلق می‌شدند. بیشتر این نقاشی‌ها ارتباط بسیار نزدیکی با هنر کتاب مقدس داشتند. این تشابه بیشتر در نمایش قدیسین و اعضای خانواده مقدس بود. از اواسط قرن شانزدهم یعنی زمان جنبش هنری ضداصلاحی کاتولیک، نقاشی‌های روی بوم جایگزین این نقاشی‌های رو چوب شد.
هنرمندان امروز از فرمت‌های متفاوتی برای نقاشی‌های خود استفاده می‌کنند. انتخاب فرمتی برای نقاشی یکی از مهم‌ترین قسمت‌های نقاشی است. اگر این تصمیم به درستی اتخاذ نشود تمام نقاشی را تحت تاثیر قرار می دهد زیرا شکل هندسی صفحه‌ای که روی آن نقاشی می‌کشید جزئی مهم از ترکیب‌بندی و مفهوم نقاشی به شمار می‌رود