خطوط در نقاشی کودکان

خطوط نازک و هماهنگ در نقاشی نشان دهنده سازگاری کودک است. خطوط کوچک و فشرده نشانه ی ناراحتی درونی کودک است خطوط مارپیچ نشانه ی پرخاشگری در کودک است . خطوط نازک و ملایم احساسات عاطفی کودک را می رساند . خطوط کوتاه خجالتی بودن و خطوط کمرنگ کمبود جوش و خروش را می رساند.

اگر در صفحه نقاشی بیشتر از نصف صفحه خالی بماند و نقاشی کوچک باشد نشانه ی اعتماد به نفس پایین کودک است . اگر کودک مرتب نقاشی کند و پاک کند نشانه­ی ترس و اضطراب درونیست.

در مورد نقاشی خانه اگر در و پنجره ای برای خانه نکشد نشانه ی وابستگی شدید به مادر است بهترین نقاشی که نشانه ی روان سالم در کودک است کشیدن خانه با دود کش و پنجره و در و پرده و آنتن است. خورشید در نقاشی کودک نماد پدر است. خورشید با چشم و ابرو رابطه وی خوب با پدر را می رساند و خورشید سیاه تیرگی رابطه با پدر را می رساند.

 

 

اگر کودک آدمکی را نقاشی کند:

سر بزرگتر از بدن ناسازگاری کودک را می رساند .سر به تنهایی بدون بدن اضطراب را می رساند. سر کوچک با تن بزرگ نشان دهنده ی دروغگو بودن کودک است.بچه های بامشکل وسواس برای آدمکها انگشت نمی گذارند.

در نقاشی کودکان زمین نماد ثبات، آسمان نماد همت و پاکی، ماه و ستاره نماد خلا و نیستی، ماشین نماد قدرت، گل نماد مسائل جنسیت خصوصا گل رنگی!، ابر نماد پنهان کاری، تپه نماد وابستگی به سینه مادر وکوه نماد استقامت است.

 

 ۱- خورشید و ماه

در اغلب نقاشی های کودکان، خورشید دیده می شود. خورشید نشانه ی امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به قول روانشناسان خورشید به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک و پدر خوب است کودک خورشید را در حال درخشیدن می کشد. وقتی رابطه ی آن دو مطلوب نیست کودک خورشید را در پشت کوه ناپدید می کنند .ترس کودک از پدر به رنگ قرمز تند و یا سیاه در نقاشی دیده می شود. البته با یک نقاشی ما به قضاوت نمی پردازیم بلکه پردازیم باید چندین نقاشی کودک را بررسی کرد چندین.ماه نشانه ی نیستی است.  اغلب کودکان ماه را کنار قبر و قبرستان می کشند .کودکان در نقاشی خود ماه را بامرگ معنی می بخشند.

 

۲- آسمان و زمین

آسمان به معنی الهام و پاکی است .ولی زمین به معنی ثبات و امنیت می باشد .کودکان خیلی کوچک هیچ وقت خطی برای نشان دادن زمین ترسیم نمی کنند، ولی در سن پنج یا شش سالگی که آغاز به درک دلایل منطقی می کنند به کشیدن زمین نیز می پردازند .

 

۳- اتومبیل

در جامعه ی امروزی ماشین نشان قدرت است، به همین دلیل در نقاشی های کودکان مخصوصا پسر بچه ها ماشین زیاد دیده می شود .وقتی یکی از اعضای خانواده که اغلب پدر و گاهی خود کودک است، رانندگی می کنند، از دیدگاه برون افکنی اهمیت پیدا می کند. بیشتر نوجوانان به بهانه ی اینکه کشیدن تصویر آدم حوصله شان را در سر می برد یا سخت است، از کشیدن شکل آدم خودداری میکنند اما به اعتقاد پژوهشگران ترجیح دادن کشیدن ماشین در این دوره به خود به خود نشان دهنده ی وابسته بودن شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است البته این مسائل بستگی به سن، فرهنگ و عوامل ذهنی و… نوجوان دارد.

 

۴- حیوانات

اگر در نقاشی کودک شما تصاویر حیوانات دیده می شود، ممکن است دلایل مختلفی وجود داشته باشد که شما صحبت کردن با کودک پی به آن می برید. کودکی که در روستا زندگی می کند و یا حیوانات خانگی دارد و یا عاشق حیوانات باشد و یا زیاد به باغ وحش برود طبیعی است که حیوان بکشد.  پس فرهنگ و طرز زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است.

اگر کودک به نوعی با حیوانات رابطه نداشته باشد و حیوان برای او در دسترس نباشد تصویر حیوان در نقاشی او اهمیت خاصی پیدا می کند .گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده و جرات نکرده آن را ابراز کند در نقاشی و در قالب به حیوان نشان دهد .

مثلاکودکی است به دلیل اینکه دیشب در جایش خرابکاری کرده و سرزنش شده، احساس گناه کرده باشد و در نقاشی اش شکل حیوان خاصی را مثلا مارمولک بکشد.کشیدن حیوانات درنده نشانه ی فشارهای درونی مخفی اتاق کودک است.مثلا کودکی که نسبت به برادر کوچکتر تازه به دنیا آمده اش حسادت میکند، در نقاشی ممکن است گرگ بکشد که این نشان دهنده ی ترس و دلهره ی کودک از تازه وارد کوچولو است‌‌‌‌‌.

دوستان خوبم، توجه داشته باشید که در تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان که کاری بسیار ظریف و حساس چون یک کار تخصصی و تجربی است شما رای قطعی نمی دهید.کودک شما باید خودش به میل خودش موضوع نقاشی را انتخاب کند. شما نباید بالای سر او بنشینید و به او مداد رنگی به میل خودتان بدهید. او در نقاشی کردن باید آزادی کامل داشته باشد.در پایان نقاشی از کودک بخواهید که در مورد تصاویر کشیده شده برای شما حرف بزند. این گونه اطلاعات به شما در تجزیه و تحلیل نقاشی کودک کمک می کند. کودکان را به کشیدن تشویق کنید اما آنها را مجبور نکنید که همین الان برای شما نقاشی بکشند.

سر در آوردن از دنیای نقاشی بچه ها

بچه ها معمولا در یک سالگی قلم به دست می گیرند و با آن به کاغذ ضربه می زنند، بدون آن که بتوانند اثری روی کاغذ به جا بگذارند. کم کم حوالی ۱۸ تا ۲۰ ماهگی موفق به کشیدن خطوط می شوند و میل ذاتیشان به اثر گزاری و لذت بردن از کارهای خود ساخته، مهمترین عامل در بروز شکل گیری این خطوط است. آن خط خطی های اولیه به مرور زمان، معنا و مفهوم بیشتری پیدا می کنند و در حدود ۳ سالگی، دیگر خط نگاری کودک فقط برای لذت بردن حرکت با فشار مداد روی کاغذ نیست، بلکه او سعی می کند با ترسیم تصاویر، احساسات درونی اش را متناسب با تجربه های زندگی کوتاه مدتش بروز دهد.

ازپنج شش سالگی به بعد کودک قدرت و توجه بیشتری برای نظارت بر واقعیات بیرونی پیدا می کند و چون لغات یشتری آموخته، بهتر از قبل می تواند اختلاف را اشیارا با هم درک کند . او در این دوران، فقط جنبه هایی از اشیا را ترسیم می کند که خودش شناخته را،و آنچه در ظاهر می بیند ‌.بنابر این نقاشی در این دوران، ترسیمی است از چیزهایی که برایش مهمند.حتی اگر در واقعیت قابل رویت نباشند.

وقتی پای ارتباط نقاشی و خلاقیت بچه­ها به میان می­آید، علی محمد جزایری، مدرس آموزش هنر به کودکان می­گوید: منحنی خلاقیت تا ۹ سالگی سیر صعودی دارد و بعد از آن، سیر نزولی. او انضباط حاکم بر مدرسه، فرآیند بلوغ بچه ها، توجه به جنس مخالف و یادگیری روشهای جدید برای بروز احساسات و ذهنیات را از مهمترین دلایل کاهش منحنی خلاقیت کودکان بیان می کند و می گوید: «به همین دلیل، نقاشی یک جوان هجده ساله از یک شی مانند درخت تا حدود زیادی شبیه آخرین نقاشی های او از همان شی در سن ۱۲تا ۱۳ سالگی است».

 

نقاشی بچه ها از محتوا تا عمق

همه نقاشی ها دارای عمق و محتوا هستند. محتوا همان موضوع نقاشی است که می توانند آدم، درخت و… باشد و عمق، آن مفهومی است که از نقاشی به ذهن می رسد؛ مثلا، یک آدم خوشحال یا غمگین یا عصبانی.

دکتر سهامی، فوق تخصص روانپزشکی اطفال، معتقد است تصویری که کودکان از خودشان میکشند، با تصویری که آنها از خودشان در ذهن دارند،ارتباط مستقیم دارد .او می گویید:» دختر بچه هایی که همیشه در خانواده، از آنها تعریف و تمجید می شود، معمولا تصویری خودشان را زیبا و بالباس های پفدار می کشند و این خیلی خوب است که بچه ها خودشان را دوست داشته باشند، نقاشی کودکان برای روانپزشکان اطفال آن قدر مهم است که گاهی آنها از همین نقاشی ها به عنوان یکی تست تشخیصی استفاده می کنند.

دکتر سهامی در خصوص این تست می گویید : «ما معمولابا نقاشی، یک شکل نیمه کاره می کشیم و از کودک می خواهیم آن را ادامه بدهد؛ بچه هایی که آن را خوب و قشنگ ادامه می­دهند و معمولاً بچه های خوشحال و شادی هستند ولی کودکانی که تبدیل به یک نقاشی زشت و ‍ترسناک می­کنند، معمولا از وحشت های مستقیم یا غیر مستقیم رنج می برند».

اصول تفسیر نقاشی کودکان روانشناسان معتقدند در تمام اجزای نقاشی کودکان، از رنگها گرفته تا خطوط و اندازه ها، رازی نهفته است. آن ها به عنوان مثال، دقت بیش از حد بچه ها را به هنگام نقاشی یا تلاش فوق العاده شان را برای اینکه هر چیزی سر جای خودش ترسیم شود، نشانه ای از استعداد ابتلا وسواس می دانند.

البته چیزی که قبل از تفسیر نقاشی های کوددکان باید در نظر گرفت، توجه به شرایط و امکانات در دسترس آنها است . نمی­شود از یک کودک با امکانات محدودتر و در شرایط دشوارتر همان انتظاری را داشت که از کودک دیگری با امکانات بیشتر و محدودیت های کمتر. اما به هر حال، اصول مشخصی در تفسیر نقاشی کودکان وجود دارد؛ مثلا گفته می شود که خطوط نقاشی کودک، به تنهایی و بدون وابستگی به محتوای اثر، می تواند بازتاب حالت های روحی و فکری او باشد؛ به نحوی که خطوط باز و بلند از راحتی و خوشحالی آنها حکایت می کند و در مقابل، خطوط فشرده و کوتاه حاکی از ضعف عصبی آنها است و خطوط کوتاه و ناپیوسته ای که احساس می شود کودک در کشیدن آنها دچار تردید شده یا از کشیدن آنها منع شده، نشانه خجالتی بودن او است.

فضای نقاشی هم یکی  از ارکان نقاشی است که نشان دهنده نحوه ارتباط و شیوه واکنش نشان دادن کودک به محیط اطراف است. بچه های خجالتی و کم رو که اعتماد به نفس پایین تری دارند، معمولا ترجیح می دهند در یک کاغذ کوچک یا در گوشه صفحه یادر قسمت محدودی از فضای صفحه نقاشی بکشند. کودکان غمگین و گوشه گیر معمولاً نقاشی های شان را متمایل به سمت کاغذ قرار می دهند، معمولا بر احساستان توجه و تمرکز بیشتری دارند. در بیشترموارد، اولین کسی که کودک در نقاشی هایش شکل او را می کشد، مهمترین فرد از لحاظ عشق و علاقه یا ترس و دلهره در زندگی است .بچه ها این شکل را با دقت زیاد و رعایت جزئیات بیشتری ترسیم می کنند و برعکس، کم اهمیت ترین فرد برای کودک، یا اصلا نقاشی نمی شود یا کوچکتر و دورتر از همه و یا کمترین جزئیات ممکن نقاشی می شود .اگر کودک، تصویر خودش را در نقاشی های خانوادگی نکشد، این امر نشانه عدم احساس راحتی او در خانواده است.

 

 

 دکتر سهامی درباره اهمیت توجه به جزئیاتی از قبیل می گوید: «چیزی که من در نقاشی کودکان به آن توجه میکنم، همین جزئات است ؛ چون جزئیات نشانه هوش است و بچه هایی که جزئیات را بهتر می کشد معمولا باهوشترند.

بچه ای که هر ۵ انگشت دست آدم را توی نقاشی هایش ترسیم می کند، بچه باهوشی است . باهوشها معمولا با دقت زیادی تمام اعضای بدن را می کشند و فراموش کردن برخی از اجزا شاید فقط از سر بی توجهی شان باشد اما اگر کودکی همیشه یک عضو یا یک مشخص را نکشید، این می تواند معنای خاصی داشته باشد».

دکتر سهامی توصیه می­کند که در دادن موضوع نقاشی به کودکان مان نیز از موضوعات کلی و ملموس استفاده کنیم: «مثلاً از آنها بخواهیم یک مزرعه خوشحال، یک محل خطرناک یا یک دنیای تمیز را نقاشی کنند.

مهمترین رکن در نقاشی کودک، خوشحالی است. بچه می تواند حتی یک کوسه را خوشحال بکشد. باید اجازه بدهیم بچه ها بدون محدودیت نقاشی بکشند و آموزش هایمان را به بعد از ۷ سالگی موکول کنیم ؛ چون تا قبل از این سن، بازی و نقاشی آزاد به مراتب بهتر و مفیدتر از هر آموزشی است». بزرگ نقاشان کوچک کپی کردن از نقاشی دیگران، مانع بروز خلاقیت کودکان می شود و تکرار این کار می تواند نشانه ضعف اعتماد به نفس کودک باشد .

اما در مقابله با چنین مواردی، و کنش شدید شدید و مستقیم والدین نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه باعث افزایش حساسیت و گرایش بیشتر کودک به این کار می شود.در چنین شرایطی بهتر است از یک مشاور یا کارشناس کمک خواست و البته نباید فراموش کرد که اصلا نیازی نیست بچه ها حتما خوب نقاشی بکشد یا در آینده یک نقاش ماهر و حرفه ای بشوند.

نقاشی برای کودکان صرفا ابزاری است برای بالا بردن کیفیت رشد روحی، عاطفی و فکری.

لابد قبول دارید که تربیت آدم های بزرگ به مراتب مهمتر است از تربیت نقاش های ماهر. نقاشی کودکان فقط بهانه ای است برای تربیت چنین آدم­هایی. اگرچه علاقه به نقاشی در همه کودکان وجود دارد و نقاشی نکشیدن یک بچه می­تواند نشانه ضعف او در برقراری با دیگران با بی علاقگی او به چنین ارتباطاتی باشد اما کمبود امکانات نقاشی، پافشاری والدین در نقاشی کشیدن کودکان با بی توجهی آنها به نقاشی کودک و به ویژه تمسخرشان می تواند زمینه های بی انگیزگی بچه ها را فراهم کند.

خط خطی هایشان را تشویق کنید برای افزایش خلاقیت آنها نیز منجر می­شود. کمترین تشویق بزرگترها معمولاً تعریف و تمجید شفاهی از نقاشی کودکان کودک است و نصب نقاشی آنها به دیوار اتاق نیز می تواند یکی از بزرگترین تشویق ها برای کودکان باشد. اگر می­خواهید انگیزه را در بچه هایتان بیشتر کنید، بهتر است خودتان هم با فرزندتان همراه شوید. یک کاغذ بردارید و بدون اینکه به کودکانشان دهید چه می کشید، با حالتی کودکانه سعی کنید در حال نقاشی کردن، حس کنجکاوی او را تحریک کنید و بعد از تمام شدن نقاشی، آن را به خود کودک و سایر اعضای خانواده نشان دهید و پیشاپیش از دیگران بخواهید به ماه یک در ها برابر نقاشیتان هیجانزده شوند.

ساعتی از روزهای تعطیل خودتان را به کار با رنگ و ترکیب آنها با هم (حتی رنگ های پلاستیک ساختمان) اختصاص بدهید و از کودک بخواهید در مورد نقاشی هایش برایتان توضیح بدهد. مطمئن باشید استفاده از این روش ها علاقه فرزندتان به نقاشی چند برابر خواهد شد. علی محمد جزایری، مدرس آموزش هنر به کودکان، معتقد است  نقاشی یک هنر اکتسابی است که نیاز به استعداد خاصی ندارد. او سرسختانه معتقد است که: «آنچه در هنرمند شدن افراد موثر است، آموزش خوب و محیط مناسب و امکانات کافی است نقش مربی به ویژه والدین در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است.

شرایط محیطی خوب، امکانات مناسب و تشویق به موقع، به خصوص در همان اولیه که کودک فقط خط خطی می­کند، می­تواند زمینه را برای شکوفایی استعداد این هنر مهیا کند. والدینی که به خط خطی بچه­هایشان بها می­دهند، فرزندانی به مراتب موفق­تر از دیگران خواهند داشت.

 

رنگها به صدا در می­آیند

 کارشناسان معتقدند تعداد رنگ­های به کار رفته در نقاشی کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. بچه­هایی که در زندگی با مشکلات بیشتری مواجه اند، بچه­های طلاق و بچه­هایی که به هر ترتیب، در زندگیشان شوک بدی به آن­ها وارد شده، معمولاً در نقاشی هایشان بیشتر از سه رنگ استفاده نمی­کنند و اغلب اوقات، یکی از این سه رنگ نیز بنفش است که علاقه کودکان به این رنگ، گویای اضطراب آنها است. در مقابل، بچه­ هایی که آسودگی بیشتری دارند، معمولاً بیشتر از پنج رنگ در نقاشی­هایشان استفاده می­کنند. برای بیشتر بچه­ها، نقاشی کشیدن به مثابه یک سرگرمی جذاب است و نتیجه نقاشی چندان مورد توجه شان نیست. به همین دلیل، به مربیان نیز توصیه می شود به روند نقاشی اهمیت بدهند و امکانات کافی را برای بچه فراهم کنند.

ضرورتی ندارد که انها حتما از رنگ های واقعی در نقاشی هایشان استفاده کنند، لزومی ندارد که همیشه برگها را سبز بکشند. بچه هایی که در زندگی با مشکلات بیشتری مواجه اند، معمولاً اثر رنگها را با فضای بیشتری روی کاغذ اعمال می کنند و بیشتر اوقات، نقاشیشان فقط خط خطی است.

 

سفارش نقاشی از روی عکس